بار دیگر شور حسینی همه را در بر گرفته است. ماه محرم فرا رسیده است. عزاداران حسینی، با شوق و عشق در مجالس سوگواری امام حسین (ع) حضور می یابند ، جامه سیاه بر تن می کنند و بانگ بر می آورند که :
باز در جان جهان یک سره غوغاست، حسین
این چه شوری است که از یاد تو برپاست حسین
گذشت زمان ، این نکته را روشن کرده که امام حسین (ع) و یارانش ، مردان پیروز واقعه کربلا بودند . گرچه آنان در کربلا ، جان خویش را از دست دادند ، اما اسلام را روح و حیاتی دوباره بخشیدند ، و شیوه مبارزه با ستم را به جهانیان آموختند . در این حماسه بزرگ ، امام حسین و یاران باوفایش به شهادت رسیدند ، اما برای همیشه تاریخ ، در نگاه دین باوران و عدالتخواهان ، جایگاهی شکوهمند یافتند و محبوبِ دلها شدند .
قیام امام حسین (ع) در عاشورای سال 61 هجری ، با نثار خونهای پاک عزیزان ، اسارت بانوان و کودکان و با صحنه هایی آکنده از مصیبت و مظلومیت رقم خورد . بر این اساس ، یادآوری اخبار آن قیام خونین ، همواره عواطف انسانها را برانگیخته و در طول تاریخ ، منجر به برپایی عزاداری با اشکال‌ گوناگون شده است .
عزاداری، مراسمی است که معمولا برای تسلی دادن به فرد یا افراد مصیبت دیده برگزار می شود . شخصیت امام حسین (ع ) و حوادث قیام او ، چنان مصیبت بار است که پس از گذشت قرنها ، مردم خود را داغدارِ آن حادثه بزرگ می دانند و با شرکت در مراسم سوگواری ایشان ، به یکدیگر ، و به صاحبان اصلی مصیبت - پیامبر و اهل بیت آن حضرت - تسلّی می دهند . ویژگی اصلی عزاداری امام حسین ، این است که در قالب مردمی ترین رسم‌ های اجتماعی میان مسلمانان انجام می شود و زن و مرد و پیر و جوان ، با حضور در مراسم سوگواری ، پیامها و درس‌ های حماسه حسینی را با عمق جان مرور می کنند .
گوینده :
ریشه عزاداری امام حسین را باید در مهر و محبّتِ به او جستجو کرد که تا عمق احساسات و عواطفِ عزاداران راه یافته است . عزاداران براساس پیوند عمیق عاطفی با امام ، هر ساله مراسم عزای حسینی را به شکلی با شکوه برگزار می کنند ، و این ، مصداق بارز این سخن رسول خدا (ص) است که فرمود : " برای شهادت امام حسین در دلهای مؤمنان ، حرارتی است که هرگز سرد و خاموش نمی شود . "
شهید مطهری ، اندیشمند معاصر در این باره می گوید : « هر مکتبى اگر چاشنی اى از عاطفه نداشته باشد و صرفاً به آرمان و اندیشه بسنده کند ، آنقدرها در روحها نفوذ نمی کند و شانس بقا ندارد . ولى اگر یک مکتب ، چاشنی اى از عواطف داشته باشد ، این عواطف و احساسات به آن حرارت مى‏ بخشد . بدون شک ، مکتب امام حسین ، مکتب منطق و فلسفه است و باید از آن درسهای بسیار آموخت . اما اگر این مکتب را صرفاً به صورت یک مکتب فکرى بازگو کنیم ، حرارت و جوشش آن گرفته مى‏ شود و کهنه مى‏ گردد . »
عزاداری برای امام حسین (ع) ، سبب شده است که یاد و پیام نهضت عاشورا برای همیشه زنده و جاوید بماند و آموزه‌ های آن به بشریت منتقل شود . از این طریق ، همه انسانها در طول تاریخ ، با مفاهیم ارزشی چون : ستم ستیزی ، آزادگی ، شهادت طلبی ، ایثار و حقیقت جویی آشنا شده اند . ادوارد گیبون ، نویسنده انگلیسی در این باره می نویسد : " طی قرون متمادی در سرزمین های مختلف ، شرح صحنه های حزن انگیز مرگ حسین ، موجب بیداری قلب حتی خونسردترین مخاطبان شده است . پیروان امام حسین با عزاداری حسینی می آموزند که نباید پستی و تحقیر و استعمار و استثمار را پذیرفت ، زیرا شعار پیشرو و سرور آنان ، تن ندادن به ظلم و ستم بود . »
در مجالس عزاداری امام حسین ، عالمان و سخنرانان ، مباحث دینی ، اخلاقی و تربیتی را مطرح می کنند و شرکت کنندگان در محافل سوگواری را با شخصیت امام حسین و علل و آثار نهضت آن بزرگوار آشنا می سازند . در این مراسم ، منطق و معرفت ، با اشک و سوز برای مظلومیت سرور شهیدان همراه می شود و جان ‌های خسته از زندگی روزمره را متحول می سازد . به این ترتیب ، عزاداران ، احساس پاکی و معنویت می کنند . درواقع همانگونه که در محرم سال 61 هجری ، امام حسین (ع) برای احیای ارزشهای دینی قیام کرد ، مراسم عزاداری آن حضرت در طول تاریخ ، بستری برای زنده نگه داشتن دین و ترویج معارف آن بوده است .
از همین رو ، امام خمینی (ره) می فرماید : « این مصیبتها را زنده نگاه دارید . زیرا برکاتی که به ما می رسد از آنهاست . این برکات از کربلاست . کربلا و نام مبارک سیدالشهدا را زنده بدارید که با زنده بودن او ، اسلام زنده نگه داشته می شود . »
روایات نقل شده از اهل بیت پیامبر ، بیانگر آن است که آنان ، به یاد مصائب و مظلومیت امام حسین (ع) می گریستند و علاقمندان خود را به بزرگداشت یاد شهدای کربلا ، تشویق می کردند . ابوعلی دِعبل خزاعی ، شاعر توانا و دوستدار خاندان پیامبر ، می ‏گوید : در شهر مرو ، مولایم علی بن موسی ( امام رضا ) (ع) را دیدم که با حالتی محزون در میان یاران خود نشسته بود . با دیدن من خوشحال شد و فرمود : « خوشا به سعادتت ای دعبل که ما را با دست و زبانت یاری می‏ کنی ! » سپس مرا مورد احترام قرار داد و فرمود : « دوست دارم برای من شعری بخوانی . این روزها ، روز حزن و اندوه ما و روز شادی دشمنانمان است. »
نخستین کسانی که مراسم سوگواری و عزاداری را برای امام ‏حسین ع برپا کردند ، بانوانی بودند که پس از واقعه کربلا به اسارت درآمدند . خانواده امام حسین و یارانش از همان زمان ، نوحه‏ سرایی را آغاز کردند . پس از واقعه عاشورا ، کاروان اسیران در کوفه به عزاداری پرداخت و افشاگری علیه مظالم و جنایات امویان را آغاز نمود . مردم شام نیز پس از خطبه روشنگر امام سجاد (ع) ، تحت تأثیر قرار گرفتند و به عزاداری برای امام حسین پرداختند. در مدینه، برای نخستین ‏بار ، اُمّ سَلَمه ، همسر پیامبر (ص) ، مراسم عزاداری برای امام حسین برپا کرد . از زمان امام باقر به بعد ، عزاداری در قالب خواندن اشعار حزن انگیز ، به ‏تدریج تحول یافت و اندک اندک جنبه مراسم و حالت تجمع و یادبود پیدا کرد.
در عصر امام صادق (ع) ، عزاداری امام حسین (ع)، بیش از پیش رونق یافت. اما مردم تنها یک روز مجاز بودند در کنار مرقد آن حضرت در کربلا عزاداری کنند .
در دوره های بعد تاریخی، عزاداری امام حسین غالباً به مرثیه ‏سرایی و گریستن محدود می شد. مرثیه بیشتر در قالب شعر بود و شاعران شیعی آن را می‏ خواندند. در کنار آنها، می‏ توان از قصه‏ گویانی نام برد که واقعه کربلا را به تفصیل بیان می کردند.
عزاداری برای امام حسین (ع ) به هر شکلی که انجام شده ، تاثیرات فراوانی بر جا گذاشته است . " سون آندرسون فون هیدن " خاورشناس که برای مطالعه مناطق کویری به ایران سفر کرده بود ، درباره مراسم عزاداری در طبس نوشته است : « من در ماه محرم ، وارد طبس شدم . دهه اول این ماه ، به امام حسین (ع) ـ شهید کربلا ـ اختصاص دارد . سالگرد شهادت امام حسین ، عاشورا نامیده می ‏شود و هیچ روزی از سال ، احساسات مذهبی شیعیان به اندازه این روز تحریک نمی‏ شود . یاد حسین ، در تمام شهرهای ایران با نوحه و ناله و اشکهای سوزناک ، زنده می ‏شود . دلاوری‏ های حسین مورد تمجید قرار می ‏گیرد و دشمنش ، یزید ، مورد نکوهش قرار می گیرد. تمام این اتفاقات، روح حمیت و آزادمردی را در مخاطبان می آفریند. »
اشک و آه عزاداران ، آنان را به آرامش روحی روانی می رساند . از سوی دیگر ، سبب می شود که آنان بکوشند در رفتار خود ، شبیه به آن انسان های کاملی باشند که در صبر و استقامت و فداکاری در عالم ممتاز بودند . هنگامی که عزاداران به یادِ وفاداری ابوالفضل العباس (ع) ، یا آزادگی حرّ بن یزید ریاحی اشک می ریزند ، ناخودآگاه ، می کوشند در حد توان ، جوانمرد و وفادار باشند ، و از نامردمی دوری کنند.
سوگواری بر امام حسین (ع) ، حرکتی کاملا آگاهانه و معنا دار است . گرامیداشت بزرگمردی که برای احیای دین و اجرای عدالت ، سخت ترین شرایط را به جان خرید ، روح و روان فرد عزادار را به شخصیت عظیم آن انسان وارسته پیوند می زند . از سوی دیگر ، ماهیت زشت و پلید کسانی را که دربرابر امام حسین (ع) صف آرایی کردند ، آشکار می سازد و موجب می شود مردم عمیقا از ظلم و ستم متنفر شوند.
از همین رو، گفته اند گریه و عزاداری برای حسین (ع) ، انقلاب و مکتب او را زنده نگاه داشته است . امروزه شاهدیم که قیام امام حسین و آموزه های تربیتی ، سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی آن ، در رشد و بیداری جوامع، تاثیر داشته است. می توان گفت عناصر موثر در نهضت کربلا ، از مؤلفه های اصلی بالندگی اسلام در طول تاریخ بوده است.

 

نوشته شده در چهارشنبه 89/9/17ساعت 1:4 عصر توسط احمدی نظرات ( ) | |